"Carmen e Lola", a bágoa

“Carmen e Lola”, a estrea de Arantxa Echevarría, chega á gran pantalla tras recibir eloxios en Cannes e unha amarga polémica coas asociacións xitanas

GAYLES.TV.- Este venres pasado chegou ás pantallas comerciais "Carmen e Lola", a primeira película de Arantxa Echevarria quen asina o guión e a dirección. E faino co sabor agridoce de quen, xa antes da estrea, recibe a partes iguais eloxios e críticas, aplausos e unha amarga polémica con quen menos se podía prever, co Asociación Xitana Feminista pola Diversidade e Afrofemias. En ambos casos e mesmo admitindo non ter visto a película, escribíronse artigos moi duros contra a directora acusándoa de reforzar estereotipos anticuados e sexistas. Echevarría foi criticado «como paya e bilbaína, asume un papel de salvadora da comunidade xitana pero invisibilizando a súa realidade dende unha perspectiva de feminismo branco e estereotipos culturais». O que provocou tantas duras críticas foron algunhas declaracións de Echevarría: "Un pallaso conta a situación dunha xitana ou ninguén a conta, e por desgraza ten que ser un pallaso quen a conta porque non teñen voz". A recriminación da asociación entrou en territorio pantanoso dicindo iso “Hai centos de temas (sobre a cultura xitana) dos que falar e hai que falar 'iso'? " . E “ese” é, por suposto, o lesbianismo dos seus protagonistas e ante este ataque a directora saíu a defenderse afirmando que “Elas (as xitanas lesbianas) pedíronme que contase a súa historia xa que non poden. E iso é o que fixen, darlles voz e usar as pantallas de cine como altofalante".

O enfrontamento agriouse ata o punto de que o“Mostra Cine e Mulleres” celebrada en Pamplona e que tiña pensado proxectar a película, acabou por desprogramar a película, non está claro se por queixas das asociacións ou pola vontade do director de non pagar máis enfrontamentos. E o tema, probablemente e agora que se proxecta nos teatros públicos, non vai quedar aquí. Podedes seguir a cronoloxía dos acontecementos nos enlaces que atoparedes ao final da páxina, pola nosa parte preferimos entrar noutros matices.

En primeiro lugar, hai que ter en conta que todo o elenco da película, da parella principal (impresionante Rosy Rodríguez e Zaira Morales) ata o último vendedor do mercado, curmán, pai, nai, pastor evanxelista ou quen apareza na película, non son actores ou actrices profesionais, son xitanos que rezuma autenticidade, non tradicionalismo e haberá algo de verdade na película cando prestaron as súas voces, os seus xestos e os seus rostros a esta historia. Echevarría tardou bastante en atopar dúas nenas xitanas que se atreveron a vivir unha historia lésbica ante as cámaras. “As nenas viñeron ao casting e, antes de nada, preguntei: ¿Os importaría aparecer fumando na película? Estás tola, rapaza! Que van dicir de min!, contestáronme. Así que tampouco mesmo continuou coa proba. Algúns que se animaron ao principio, decatáronse do fondo do tema na segunda ou terceira proba e asustáronse.".

A película pode ser exagerada ao retratar unha comunidade e unha cultura excesivamente tradicionalistas e intolerantes. De principio a fin pode ser unha serie de tópicos sobre os costumes, as formas de vida, a expresión, os rituais e a organización dos xitanos. Ou quizais non. O certo é que viven, conviven e comparten espazo e sociedade cos payos coma se fosen universos paralelos, fundidos pero afastados, cotiáns e alleos. Unha implacable lei de decoherencia sepáranos e manténnos ignorantes das realidades dos outros. Como podemos afirmar entón que a desgarradora situación que atravesan as lesbianas e os gais dalgunhas culturas como a cultura xitana non é certa? Non son declaracións non tan distantes que resoan en boca de pallasos e pallasos como "Terías antes nacido morto que un dique"? Esquecemos tan pronto?

Non imos tomar posición, quizais pola humildade de recoñecer que carecemos de información sobre unha realidade que non coñecemos en profundidade e porque aquí o que nos importa é valorar a autenticidade sen fisuras de “Carmen y Lola”. Tenro, emotivo, ben narrado dende silencios e miradas, coa forza innegable dun primeiro amor prohibido e esmagador e coa dureza dun ambiente que, como tantos outros ambientes culturais, xustifican, en favor da tradición, o sometemento e sacrificio de o máis auténtico do ser humano para a comunidade.

“Carmen y Lola” é un canto á liberdade, ao desarraigo, á dor de ter que escoller entre ser ou ser aceptado. Imprescindible.